تفرّد و اصالت فرد یکی از رهاوردها، و به تعبیر دقیقتر، از بنیانهای مدرنیته است. بر این اساس، هر چه جوامع در روند مدرنترشدن پیش بروند، بیش از پیش تفرد در بین ایشان فراگیر میشود. در سبک زندگی مدرن، فردگرایی جایگاه مرکزی دارد، و قطعاً با خداگرایی و اصالت دادن و اولویت دادن خدا نسبت به خود، دچار چالش است. بنابراین جامعه دینی ناگزیر از زدودن این معضل فراگیر است. اما برای نفی تفرد راهی به جز «ادب حضور» نیست.
ادب حضور، درک صحیح از این مسأله است که چطور باید از خود خارج شد، و خود را در محضر دید. زمانی که فرد در یک مهمانی خود را در محضر اقوام و آشنایان تعریف کرد، در محیط اجتماعی بزرگتر، خود را در محضر افراد دیگر، و فراتر از آنها، در همهجا خود را در محضر خدا تعریف نمود، درک حضور داشته و با رعایت چارچوبها و قواعد، تقوای حاضران را رعایت کرده است؛ بنابراین، تصمیمات وی ناظر به محضر خواهد بود. طبیعتاً نخستین اثر چنین نگاهی، به حداقل رسیدن ضرورت وجود سیستمهای کنترلی و نظارتی در جامعه خواهد بود.
ادب حضور چهار وجه اساسی را شامل میشود؛ درک حضور، حفظ حضور، درک حدود و حفظ حدود. درک حضور، خود را تنها ندیدن و در محضر کسی خود را تعریف کردن است. حفظ حضور، تداوم درک حضور است و توجه و تذکر نسبت به آن. درک حدود، فهم قواعد، چارچوبها و آداب محضر است. در نهایت، حفظ حدود، رعایت آداب و موازین محضر است. به این ترتیب، در روند صیرورت و شدنِ آدمی از بعد حیوانی به بعد انسانی، سه گام تربیتی شکل میگیرد:
۱- ادب از حیث غریزه؛ که در بعد حیوانی جای دارد.
۲- ادب از حیث فطرت؛ که انسان را به اصل خود رسانده و آن را شکوفا میسازد.
۳- ادب از حیث عقل؛ که بعد متعالی ادب را در بر میگیرد.
غایت فرایند تربیتی، تحقق انسان مؤدب است. اما بالاترین و دائمیترین محضر بین همهی محضرها، محضر الهی است. به تعبیر امام خمینی(ره) «عالم محضر خداست، در محضر خدا معصیت نکنید» زیرا معصیت درنوردیدن حدود الهی و آداب محضر خداوندی است. از سوی دیگر، «نماز» بالاترین و مهمترین موقعیت در درک محضر الهی و حفظ حدود الهی است. نماز، قلهی ادب است؛ تا جایی که امام خمینی(ره) در کتاب «سر الصلوه» راز نماز را در درک حضور و ادب حضور الهی تعریف نموده است.
در رویکرد محضرمدار، کودک استراتژیست از خود بهدرآمده و با دیدن خود در محضر الهی، اقدام به تصمیمسازی میکند. استراتژیست کوچک میآموزد که حوزههای ادب را از هم تفکیک کند، و مشخص کند که تصمیمات او در کدام یک از آن سه لایهی تربیتی شکل گرفته و جامعهای که میسازد ناظر بر کدام بعد صیرورت انسان است.